แคดเมียม หรือ Cadmium นับเป็นหนึ่งในสารโลหะหนักจำพวกเดียวกับปรอท ตะกั่ว สารหนู แคดเมียม สังกะสี ทองแดง อลูมิเนียม ซึ่งเป็นสารที่มีคุณสมบัติสลายตัวได้ช้า หากเกิดการสะสมเข้าไปในร่างกายจะนำไปสู่ความเสื่อมของเซลล์ หรือเทียบได้กับการเร่งการแก่ตัวลงของร่างกาย ส่งผลให้เกิดเป็นโรค เช่น มะเร็ง เพิ่มอาการของโรคหัวใจและความดัน หากสะสมในกระดูกเป็นโรคกระดูกพรุน หรือโรคอิไต-อิไต
กากแคดเมียม
โดยปกติแล้วแคดเมียมจะสามารถแพร่กระจายออกมาในรูปแบบของไอได้ ทำให้เกิดการปนเปื้อนได้ง่าย และอาจก่อให้เกิดภาวะพิษเฉียบพลันกับร่างกายได้ แต่อย่างไรก็ตาม แคดเมียม ที่เราพบจากเหตุการณ์ตาก-สมุทรสาครนั้นอยู่ในรูปของ กากแคดเมียม ที่ถูกทำให้คงที่และทำลายฤทธิ์มาแล้ว ด้วยการยึดเข้ากับซิเมนต์เพื่อให้ไม่สามารถกลายเป็นไอได้ในอุณหภูมิปกติ แต่จะหลอมเหลวที่ 321 องศาเซลเซียส แล้วกลายเป็นไอที่ 765 องศาเซลเซียส อย่างไรก็ตามยังคงต้องเฝ้าะวังการปนเปื้อนอื่น ๆ ที่เกิดจากการนำกากแคดเมียมนี้ไปผ่านกระบวนการ เมื่ออ่านมาถึงจุดนี้ ก็อาจจะตั้งคำถามว่าในเมื่อแคดเมียมเป็นสารก่อพิษที่ร้ายแรง ถึงแม้จะทำให้คงตัวแล้วก็ยังมีโอกาสรั่วไหล แล้วทำไมถึงยังมีการใช้แคดเมียมอยู่อีก
แคดเมียมถูกใช้ในอุตสาหกรรมในหลายด้านด้วยคุณสมบัติของการทนทานความกัดกร่อน ทั้งการใช้เคลือบเงาผิวโลหะต่าง ๆ การผสมเข้ากับพลาสติก เม็ดสี ไปจนถึงอิเล็กทรอนิกส์ที่ใช้ในการผลิตแบตเตอรี่ ซึ่งเป็นสารที่ไม่ได้มีตัวเลือกอื่นให้ใช้ได้มากนัก
นอกจากการใช้เพื่ออุตสาหกรรมแล้ว แคดเมียมยังสามารถปนเปื้อนออกมาจากเหมืองแร่ต่าง ๆ ได้อีก ทั้งการจับตัวกับแร่ และการขุดได้จากเหมืองสังกะสี จึงถือได้ว่าถึงแม้จะไม่ได้มีการใช้แคดเมียม แต่ก็ยังสามารถพบเจอได้ตามธรรมชาติอยู่ดีในจำนวนที่ไม่มากนัก
ในบทความนี้เราอยากจะพามาตามรอยเส้นทางของเหตุการณ์ครั้งนี้ที่มีการพบเจอแคดเมียมกว่า 5,000 ตัน ทำไมถึงเกิดเหตุที่อาจส่งผลกับประชาชนยิ่งใหญ่ขนาดนี้ได้ ใครเป็นส่วนร่วมในขบวนการ และรัฐบาลจะจัดการเรื่องอย่างไรต่อไป
เริ่มต้นจากตาก
กากแคดเมียมกว่า 10,000 ตัน ได้ถูกขุดขึ้นมาจากหลุมฝังกลม โดยโรงถลุงสังกะสีในจังหวัดตาก เพื่อส่งไปยังโรงงานรีไซเคิลอลูมิเนียม จังหวัดสมุทรสาคร ซึ่งโรงงานที่จัดหวัดตากได้รับอนุญาติให้ขนส่งกากได้อย่างถูกต้อง อย่างไรก็ตาม กากแคดเมียมราว 5,000 ตัน ได้หายไปอย่างปริศนาระหว่างการขนส่ง
ไปโผล่ชลบุรี
แคดเมียมที่หายไปนั้นได้ถูกตรวจสอบและค้นพบที่โรงงานขนาดใหญ่กว่า 30 หลัง ในพื้นที่ 88 ไร่ ต.คลองกิ่ว อ.บ้านบึง จ.ชลบุรี ซึ่งภายหลังถูกเรียกว่า รัฐอิสระคลองกิ่ว ซึ่งเป็นคำที่ถูกเรียกใช่เพื่อสะท้อนถึงการแยกตัวของพื้นที่นี้ออกมาจากอำนาจการเข้าถึงของรัฐบาลไทย และถูกดำเนินการด้วยทุนจีนอย่างเต็มรูปแบบ
มองจากภายนอก โรงงานในรัฐอิสระคลองกิ่ว เป็นโรงงานที่ได้รับใบอนุญาตให้หลอมพลาสติก และคัดแยกของเสียที่ไม่เป็นอันตราย แต่ความเป็นจริงภายในโรงงานได้เกิดกระบวนการหลอมแคมเมียมอย่างผิดกฏหมายอยู่
หลอมกากแคดเมียมเพื่ออะไร ?
แคดเมียมที่ถูกกล่าวถึงนี้เป็นเศษที่เหลือจากขยะอิเล็กทรอนิกส์ที่ผสมรวมอยู่กับสังกะสีหรือทองแดง ซึ่งแคดเมียมที่ผสมอยู่ในนั้นก็ยังสามารถปล่อยสารพิษออกมาเป็นการปนเปื้อนได้อยู่ จึงต้องถูกกำจัดอย่างถูกต้องผ่านการรวมกับปูนซีเมนต์เพื่อฝังกลบต่อไป แต่แคดเมียมที่ยังหลงเหลืออยู่ในกากนี้ก็ยังสามารถนำกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่ได้ ผ่านการหลอมและสกัดใหม่อีกครั้ง เกิดเป็นมูลค่าที่สามารถใช้ค้าขายได้มหาศาล
กระบวนการสกัดใหม่นี้ก็ไม่สามารถเกิดขึ้นในใทยได้เนื่องจากเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าไม่ถึงขั้น กลับกันกับที่ประเทศจีน ที่สามารถดำเนินการสกัดได้อย่างเต็มรูปแบบ ดังนั้นเพื่อส่งกากแคดเมียมกลับไปสกัดที่จีน ต้นทางที่ประเทศไทยจึงต้องแปลงสภาพจากรูป ฝุ่นผง เป็นรูป แท่ง เสียก่อน กระบวนการนี้จึงเกิดขึ้นที่โรงงานรัฐอิสระคลองกิ่วที่ทำดำเนินการด้วยทุนจีนเสียก่อน เพื่อส่งแท่งแคดเมียมหลอมเหล่านี้กลับไปที่จีนเพื่อดำเนินการต่อไป
มีตรงไหนบ้างที่อันตราย
เพราะการขนส่งแคดเมียมนี้ถูกทำอย่างลักลอบและไม่ได้มีใบอนุญาตรับรอง รัฐไทยไม่สามารถเข้าไปแทรกแทรงในพื้นที่ได้ และถือว่าทำตัวอยู่นอกอำนาจรัฐโดยสิ้นเชิง จึงสามารถประเมินได้ว่าในกระบวนการหลอมเถื่อนนี้มีช่องโหว่เป็นจำนวนมาก ซึ่งอาจจะก่อให้เกิดการปนเปื้อนไปในอากาศ ดิน และสิ่งแวดล้อมรอบ ๆ อาจจะก่อให้เกิดภาวะทางสุขภาพกับชุมชนโดยรอบได้
แล้วทำยังไงกันต่อ ?
ตอนนี้หน่วยงานต่าง ๆ กำลังอยู่ในกระบวนการตรวจสอบกากแคดเมียมอื่น ๆ ที่หายไประหว่างการขนส่ง และพบในพื้นที่ใจกลางเมืองอีกด้วย จึงกำลังเพิ่มความรัดกุมในการค้นหา คู่ไปกับการประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมของแคดเมียม ปริมาณที่ปนเปื้อนทิ้งไว้ในอากาศหรือดิน ซึี่งเราก็จำเป็นที่จะต้องติดจามอย่างใกล้ชิดอย่างต่อไป เพื่อประเมินผลที่จะเกิดกับทั้งตัวเรา และสิ่งแวดล้อมรอบตัว ที่เกิดจากการทำงานอย่างผิดกฏหมายของทุนจีน
