บำรุงสุข นักสะสมน้ำผึ้งกว่า 400 ชนิดทั่วไทยที่ใช้น้ำผึ้งเล่าเรื่องคน-ผึ้ง-ป่า

‘แค่น้ำผึ้งหยดเดียวเดี๋ยวรู้เรื่อง’ เพราะน้ำผึ้งสะท้อนปัญหาธรรมชาติได้กว่าที่คิด

ทำมาหากรีนใน EP. นี้ เราชวนคุณเบนซ์-วีรวิชญ์ อินทร์ประยงค์ เจ้าของแบรนด์น้ำผึ้ง บำรุงสุข มาพูดคุยกันแบบที่ไม่ใช่แค่ในฐานะเจ้าของธุรกิจ แต่ยังรวมถึงในฐานะนักสะสมน้ำผึ้งและนักท่องเที่ยวแบบวิถีชุมชนด้วย สามบทบาทนี้ดูจะเป็นเรื่องที่แยกออกจากกันไม่ได้สำหรับเขา คุณเบนซ์เล่าว่าจุดเริ่มต้นของการมาเริ่มทำบำรุงสุขนี้ก็มีพื้นฐานจากการที่เป็นคนสนใจและชอบทานน้ำผึ้งอยู่แล้ว เวลาไปไหนก็จะซื้อติดมาด้วย เวลาไปหาชาวบ้านพี่น้องชาติพันธุ์ตามหมู่บ้านต่าง ๆ ก็จะนำติดมาด้วย

ท่ามกลางผืนป่าเล็กใหญ่ทั้งในเมืองคอนกรีตและผืนป่าธรรมชาติจริง ๆ เราจะพบเจ้า ‘ผึ้ง’ สัตว์ตัวเล็กหมัดเทวดานี้ได้ทั่วไป แม้จะโดนต่อยทีไรก็คงเจ็บจนบวมกันไปทุกที แต่เชื่อเถอะว่าโลกนี้ยังจำเป็นต้องมีผึ้ง ผู้ช่วยขับเคลื่อนระบบนิเวศและต่อสู้เพื่อสร้างความมั่นคงทางอาหารให้เราอยู่ และน้ำผึ้งนี้ก็เป็นอีกหนึ่งผลผลิตที่เราได้จากการมีอยู่ของผึ้ง 

เจ้าของธุรกิจและนักสะสมน้ำผึ้งแห่งบำรุงสุข

ก่อนหน้านี้ คุณเบนซ์ทำธุรกิจที่เกี่ยวกับเรื่องของเกษตรอินทรีย์และผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์จากชุมชนมาก่อน แต่ก็มีเหตุให้ต้องล้มเลิกไป แต่ด้วยช่วงรอยต่อตรงนั้นก็เป็นจุดเป็นสำคัญที่เขาจับเอาน้ำผึ้งซึ่งเป็นของที่มีอยู่ และเป็นองค์ความรู้พื้นฐานที่มีอยู่ มาทำการตลาดต่อยอดจนกลายเป็นแบรนด์น้ำผึ้งบำรุงสุขที่เริ่มจากขายน้ำผึ้งรสชาติเดียว กับอีกแค่ 7 รสชาติที่เราสะสมเอาไว้เท่านั้น

อีกหนึ่งกุญแจสำคัญที่ทำให้คุณเบนซ์กลายเป็น ‘นักสะสม’ ทั้งน้ำผึ้งและมิตรภาพระหว่างทางได้ตลอดมาก็คือการเปิดใจเรียนรู้และแลกเปลี่ยนกับลูกค้าในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ทั้งการที่เจ้าตัวอธิบายความแตกต่างของน้ำผึ้งแต่ละแบบ แหล่งที่มา ปัจจัยต่าง ๆ ชิมไปบ่นไป เอ้ย! ชิมไป แลกเปลี่ยนกันไป ทำอยู่อย่างนี้มาหลายปี ซึ่งคุณเบนซ์ก็บอกว่าไม่ใช่เรื่องที่เบื่อเลย ดูจะเป็นกิจวัตรประจำวันที่ทำมากกว่าการต้องชงเครื่องดื่มซะอีก ฮ่า

“เราได้เรียนรู้กับลูกค้า ลูกค้าสอนเรา เราสอนลูกค้า ชิมกันไปแลกเปลี่ยนกันไป” 

“จนวันนี้เรามีตัวอย่างน้ำผึ้งที่เก็บไว้กว่า 400 กว่าตัวอย่าง อันนี้พี่ก็คิดว่าเป็นความโชคดีของพี่นะ จากที่เราแลกเปลี่ยนก็เก็บข้อมูล กลายเป็นความเชื่อมั่นที่เราส่งต่อให้ลูกค้า ก็เหมือนกับที่เรากันเนี่ย ก็อยากรู้นะว่าไก่บ้านนี่เลี้ยงบ้านไหน ทำไมมันอร่อย เลี้ยงด้วยอะไร ถ้าข้าวนี่ข้าวสายพันธุ์อะไร เราชอบพวกรายละเอียดเหล่านี้ กับน้ำผึ้งเองเราก็ยังสนุกกับมัน ที่มันมีหลายรสชาติแล้วเรายังตามหารสชาติที่แปลกใหม่อยู่ ทำให้เรารู้สึกเติมเต็มตลอดเวลา”

ธรรมชาติของน้ำผึ้ง

เชดสีน้ำผึ้งจากอ่อนไล่ไปเข้ม รสชาติหวานหลายแบบที่ต่างกันไป ชวนให้เห็นถึงความหลากหลายของธรรมชาติที่สวยงามและน่าค้นหา คุณเบนซ์เล่าให้ฟังถึงปัจจัยที่ส่งผลต่อรสชาติของน้ำผึ้งหลัก ๆ นั้นคือ ‘ลักษณะทางภูมิศาสตร์’ อย่างภาคเหนือถ้าเป็นพันธุ์ไม้ลําพูน เชียงใหม่ เชียงราย ก็จะมีลําไยเป็นส่วนประกอบของเกสรผึ้ง หรือถ้าเป็นภาคกลางก็จะเป็นทางสมุทรสงคราม สมุทรสาครก็จะมีกลิ่นมะพร้าวไปอีกแบบ ทางภาคใต้ก็จะเป็นป่าพรุ หรือป่าชายเลน กลุ่มเสม็ดแสม ป่าโกงกางจะได้เป็น ‘แบล็คฮันนี่’ น้ําผึ้งสีดํา ซึ่งป่าแต่ละประเภทก็จะให้รสชาติที่ต่างกันไป 

ด้วยประสบการณ์ที่คลุกคลีกับน้ำผึ้งมาหลายปี คุณเบนซ์เองก็เล่าว่าส่วนใหญ่ก็สามารถแยกน้ำผึ้งได้จากรสและกลิ่นคร่าว ๆ หรือถ้าเมื่อไหร่ที่คุณภาพน้ำผึ้งลดลงก็จะสังเกตได้ ซึ่งในช่วงหลัง ๆ ทั้งปัจจัยของโลกรวนและภัยคุกคามจากมนุษย์ก็เริ่มส่งผลทำให้รสชาติน้ำผึ้งเปลี่ยนไปและขาดตลาดในบางช่วง

เมื่อโลกรวนและภัยจากมนุษย์คุกคาม

“สิ่งที่เราเห็นเลยคือ แต่ละปีนี่ปกติจะเริ่มขายน้ำผึ้งกันเยอะ ๆ ช่วงเดือนพฤศจิกายน แต่ปีก่อนนู้นที่ผ่านมา หมู่บ้านที่ส่งให้เราประจําช่วงเดือน 11 หายไป ไม่ได้ส่งให้เราแล้ว และพึ่งกลับมาเมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมา” 

“สิ่งที่เราจะสะท้อนกลับไปคือ พออากาศมันมันเปลี่ยน เกิดการเผาเยอะขึ้น แล้วมันแล้ง มีลานีญา สิ่งที่เราเห็นคือผึ้งหายไป”

“เท่าที่เราเห็นตอนนี้คือหมอกควันมีผลเยอะ เราคุยกับเพื่อนว่า เหมือนผึ้งมันไปออกที่ทางภาคใต้ซะเยอะ ก็ปลายเป็นว่าช่วงเวลามันเปลี่ยน ปกติภาคเหนือจะได้น้ำผึ้งช่วงเดือน 11 วนมาถึงเดือน 4 เดือน 5 นี่จะต้องได้น้ำผึ้งแล้ว และหลังเดือน 5 ก็จะเป็นจากภาคใต้ แต่ตอนนี้ไม่มี ซึ่งก็จะส่งผลต่อไปว่าคุณภาพน้ําผึ้งจะไม่ดีแล้วก็ราคาน้ําผึ้งจะสูงขึ้น”

ในช่วงหลายปีให้หลัง เราเห็นข่าวร้ายที่การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศส่งผลต่อสัตว์โลกจำนวนมาก ผึ้งเป็นอีกหนึ่งสิ่งมีชีวิตที่ได้รับผลกระทบและมีจำนวนน้อยลงอย่างมาก โดยมีการศึกษาระบุว่าคลื่นความร้อนทำให้ผึ้ง ‘พิการ’ เพราะสูญเสียความสามารถในการรับกลิ่นไปกว่า 80% รวมถึงสภาวะที่โลกกำลังร้อนเกินกว่าจะเอื้อให้ตัวอ่อนของผึ้งเติบโต ซึ่งเป็นวัยที่อ่อนไหวกับอุณหภูมิมากกว่าในระยะโตเต็มวัย

ป่า-ผึ้ง-คน คน-พึ่ง-ป่า

การจะดำเนินธุรกิจเหล่านี้ไปได้อย่างงยั่งยืนก็แปลว่าธุรกิจนั้นจะต้องยืนอยู่ได้ใน ‘ระยะยาว’ เมื่อมนุษย์ได้ประโยชน์จากผึ้ง ผู้คนได้หากินจากน้ำผึ้ง การดูแลและตอบแทนธรรมชาติจึงเป็นเรื่องที่สำคัญที่สุด

บทเรื่องหนึ่งที่คุณเบนซ์ได้รับจากการเคยเป็นประธานวิสาหกิจชุมชนและทำเรื่องเกษตรอินทรีย์คือ สิ่งสำคัญคือเราจะต้องเข้าใจว่าสิ่งนี้คืออะไร ธรรมชาติของมันคืออะไร ซึ่งก็จะทำให้อยู่ร่วมกันได้โดยไม่ทำร้ายเขาและไม่เผลอไปทำร้ายโดยไม่ตั้งใจ อย่างในเรื่องของการเกษตร มันก็จะเห็นภาพได้ชัดว่าหากเราใช้สารเคมีเยอะ มันก็ไม่มีแมลงเข้ามา พอไม่มีแมลงเลยก็กลายเป็นว่าขาดการผสมเกสร สิ่งที่จะหายตามไปก็คือผลผลิตผักผลไม้ สุดท้าย เมื่อเขาไม่มีผลผลิต เขาก็จะตระหนักและเข้าใจได้

คุณเบนซ์ยกตัวอย่างให้ฟังถึงชุมชนที่เห็นความสำคัญในการดูแล โดยนำงบประมาณกองทุนหมู่บ้าน หมู่บ้านละหนึ่งล้านบาทมาต่อยอด ดูแลชุมชนและป่า จนทุกวันนี้ได้มีรายได้จากชุมชน มีน้ําผึ้งประมาณปีละ 4 ตัน ให้กับผู้บริโภคทั้งประเทศไทยและต่างประเทศ อันทำให้เห็นว่า การมีผู้นำชุมชนที่มีแนวคิดในการต่อยอดระยะยาวและเข้าใจในการจัดการแบบยั่งยืนเช่นนี้ ก็จะทำให้สร้างประโยชน์ทางเศรษฐกิจได้ โดยที่สมดุลธรรมชาติก็ไม่พัง

ในมุมของแบรนด์บำรุงสุขที่เป็นคนกลางน้ำผู้หยิบเอาน้ำผึ้งจากชุมชนมาส่งต่อให้ผู้บริโภคที่ปลายทางนั้นยังคงให้ความสำคัญต่อเรื่องปัญหาสิ่งแวดล้อม โดยใช้น้ำผึ้งเป็นภาพสะท้อนให้ผู้บริโภคได้เข้าใจถึงความหลากหลายของระบบนิเวศและปัญหาสิ่งแวดล้อมที่โลกเรากำลังพบเจอ

โดยความตั้งใจที่คุณเบนซ์เริ่มทำมาระยะหนึ่งคือการหักรายได้ส่วนหนึ่งของน้ำผึ้งบำรุงสุขเข้าชุมชนนั้น ๆ เพื่อเป็นรายได้ในการดูแลป่าไม้ นอกจากการได้รายได้เล็ก ๆ น้อย ๆ ตอบแทนแล้ว คือผลงานที่เป็นเครื่องพิสูจน์ให้เห็นว่าคนอยู่ร่วมกับป่าได้ และพวกเขาก็สามารถดูแลผืนป่าได้ตามภูมิปัญญาที่มีเช่นกัน เมื่อรสชาติของน้ำผึ้งคือตัวสะท้อนความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่า ก็ย่อมเป็นตัวสื่อสารให้คนอยากกลับไปเข้าใจต้นทางมากขึ้นว่าดูแลป่าอย่างไร ใช้ชีวิตอย่างไรถึงได้ผลิตภัณฑ์ที่ดี เวลาที่เขาถ่ายทอดเรื่องราวเหล่านั้นให้ผู้คนฟังก็จะเชื่อมกลับไปที่โอกาส รายได้ และการท่องเที่ยวต่อชุมชนที่ทำให้คนอยากไปเห็นต้นทางของธรรมชาติที่ถูกดูแลมาอย่างดีในแต่ละพื้นที่ชุมชน

แล้วความสนใจของคนไทยต่อผึ้งล่ะ มีเยอะไหม?

เมื่อถามถึงพฤติกรรมของผู้บริโภคที่เคยเจอมา คุณเบนซ์ก็เล่าใจากประสบการณ์ว่าจริง ๆ แล้วมองว่าหลายคนให้ความสนใจเยอะมาก เพราะเมื่อพูดถึงน้ำผึ้งนั้นเป็นเรื่องใกล้ตัว แต่ก็ยังมีคนที่ไม่รู้เกี่ยวกับผึ้งอีกกว่า 90% อาจจะยังติดกับความเข้าใจผิด ๆ เช่น น้ำผึ้งต้องเดือน 5 เท่านั้นหรือเปล่า สีที่ต่างกันเกิดจากอะไร ซึ่งทุกคนก็มีความเข้าใจที่ต่างกันไป ทำให้วัน ๆ หนึ่งคุณเบนซ์ก็จะมีโอกาสได้มานั่งแนะนำ ชิม ชม แลกเปลี่ยนกับลูกค้าอยู่ตลอดวันที่ออกบูธเพื่อเล่าเรื่องน้ำผึ้งให้คนได้เข้าใจมากขึ้นด้วย

“วันนึงเราพูดเป็นประมาณ 30 กว่ารอบได้ ตั้งแต่เช้าจนกระทั่งค่ำ บางรอบก็ฟัง 20 กว่าคน 16 คนบ้าง บางรอบ 3 คนก็มี ก็เล่าให้คนที่เข้ามาได้ฟังว่าเชื่อมกับมิติต่าง ๆ เรื่องธรรมชาติ ระบบนิเวศและฤดูกาลตามธรรมชาติของน้ำผึ้งเพื่อสร้างความเข้าใจที่ถูกให้เขา”

นอกจากเรื่องของน้ำผึ้งและป่าแล้ว สิ่งมีชีวิตเล็ก ๆ อย่างผึ้งนี่แหละที่มักจะถูกมองข้ามไป แต่ถ้าสังเกตดีดีก็จะพบว่าผึ้งอยู่รอบตัวเรา และสิ่งสำคัญคือการปรับมุมมองให้เข้าใจความสำคัญของผึ้งและไม่ร้ายพวกเขา เพราะเมื่อมีทัศนคติที่เข้าใจ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอื่น ๆ ก็จะตามมา 

“ความสําคัญของผึ้งจริง ๆ มันเยอะนะ มันก็เป็นเรื่องของเรานี่แหละว่าเราทําความเข้าใจกับเขายังไง จะไม่ทําร้ายเขาได้ไหม ลดการเผาได้ไหม หรือเราสามารถช่วยปลูกผักสวนครัวเพื่อเพิ่มอาหารให้เขาได้หรือเปล่า แค่ผักสวนครัวเล็ก ๆ น้อย ๆ ก็เป็นอาหารให้พวกเขาได้”

จากบทสนทนากับคุณเบนซ์-วีรวิชญ์ เราเชื่อว่าจุดประสงค์ตามชื่อแบรนด์ ‘บำรุงสุข’ นั้นคงจะไม่ได้หมายถึงเพียงการบำรุงให้สุขกายเฉพาะผู้บริโภคเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงความสุขใจจากการแบ่งปันให้กับคนรอบตัว ความรับผิดชอบต่อชุมชนและโลกที่พวกเราได้พึ่งพิงอีกด้วย


✱ BUM RUNG SUUK artisan natural honey

https://web.facebook.com/profile.php?id=100087531512838

✱ จำหน่ายออนไลน์และออกบูธตามอีเวนต์ 

Credit

Chayanit S.